Digilab
16 maart 2025
Op de website van Digilab staat uitgelegd wat men daar doet. Wellicht interessant om er wat achtergrondinformatie bij te geven.
Met Digilab organiseren we dat nieuwe oplossingen en standaarden in samenhang worden ontwikkeld. Zodat we zeker weten dat het goed samenwerkt voordat we de rest van de overheid er mee lastigvallen. De ontwikkeling verloopt daardoor ook soepeler, omdat ieder project zich volledig kan richten op de eigen puzzel en veel (voor dat project) randzaken door het Digilab worden opgelost. Daarbij gebruiken we moderne technieken, en kunnen we teams helpen bij het gebruik ervan.
Op dit moment zijn er 11 projecten actief, er staan er een paar op het punt om te starten en er zijn er een paar afgerond.
Digilab bestaat nog niet zo lang. De aanloop wel. Vanuit mijn perspectief ziet de geschiedenis er als volgt uit:
Op 28 december 2017 om 00:50u CET maakte ik een eerste commit voor NLX. Met een klein team begonnen we te bouwen aan wat we hadden geïdentificeerd als een belangrijk missend stukje gelet op de visie Common Ground.
Al snel startten meer agile teampjes die voor gemeenten aan oplossingen werkten. De eerste API-standaarden, zaken rond notificaties, Haven, developer.overheid.nl
In maart 2018 was er het eerste fieldlab van Common Ground. Voor een fieldlab brengen we allerlei teams samen die rond specifieke thema’s aan echte oplossingen werken. Deze videos geven een goed beeld van de energie: dag 1, dag 2, dag 3, dag 4 en dag 5. Kijk vooral die laatste om te zien wat het losmaakte. Na deze eerste is een lange reeks Fieldlabs georganiseerd.
Vervolgens regelde VNG in mei 2019 .dev.loer, een kantoorvloer bij Utrecht CS. Volledig ingericht om projecten te faciliteren. Gemeenten beslaan de hele oppervlakte van het land, wat betekent dat een goed bereikbare centrale locatie erg nuttig is voor samenwerking. Deze kantoorvloer is in een oud gebouw dat ergens in de komende jaren gesloopt zal worden, en de gebruikers moeten zelf bijna alles regelen. Het ziet er niet uit, maar heeft wel ‘start-up vibes’ en het is er altijd druk.
Tijdens de coronapandemie ging de kantoorvloer dicht en werden ook geen fieldlabs georganiseerd. Wel leerden we heel goed digitaal samen te werken.
In de jaren erna werden steeds meer projecten rond het gebruik van moderne techniek voor de digitale overheid uitgevoerd op de ontwikkelvloer in Utrecht. Steeds meer projecten werden ook interbestuurlijk van aard. Dat houdt in: niet alleen gemeenten, ook het Rijk, Provincies en af en toe de Waterschappen deden mee.
Daarnaast merkten we dat standaarden die door de VNG en gemeenten werden gemaakt ook steeds vaker van belang bleken voor de bredere overheid. Zo nu en dan werd een project bij VNG uitgevoerd maar gefinancierd vanuit andere overheden. De Common Ground visie ging, weliswaar onder andere namen, ook breder leven. Standaarden zoals FSC en Haven bleken ook nuttig buiten de gemeentelijke wereld.
De VNG vroeg vervolgens bij het Rijk om een ‘Durf en Doe’ platform te bekostigen als deel van de Generieke Digitale Infrastructuur (GDI), als een technisch en fysiek platform waar alle projecten van deze aard zouden kunnen worden uitgevoerd. Wat bleek: tegelijkertijd kwamen dergelijke verzoeken ook van een paar andere initiatieven. Een paar grote lopende programma’s bij de Rijksoverheid hadden een soortgelijke behoefte, waaronder de Interbestuurlijke Datastrategie waar men een Innovatiewerkplaats voor ogen had, en programma ‘Data bij de Bron’ waar men graag zag dat alle nieuwe standaarden in samenhang konden worden ontwikkeld en getest.
De beheerders van de GDI budgetten besloten om niet vier labs te financieren maar de verzoeken samen te voegen tot één, waar dan de projecten uit alle initiatieven samen zouden komen. Dit paste goed, vooral omdat de beoogde projecten allemaal rond dezelfde onderwerpen draaien. Vanuit de verschillende programma’s werden collega’s in kind ter beschikking gesteld om samen Digilab vorm te geven, zoals voor programmamanagement, portfoliomanagement, communicatie en mijn rol vanuit BZK. Voor het regelen van de engineers, product owner en de technische infrastructuur werd budget te beschikking gesteld aan de VNG, gelet op de ervaring die daar al bestond met dergelijke uitvoering. Digilab kreeg fysiek een plek op de ontwikkelvloer in Utrecht.
En voilà, aldus werd Digilab geboren. Het moeilijkst bleek de keuze voor de naam.
NLX uit de eerste bullet werd FSC, en is als standaard op 12 december 2024, bijna zeven jaar later, vastgesteld voor gebruik door de overheid.